“Lý do tôi tự chụp chân dung bản thân: mong muốn được gửi gắm, được giãi bày những tương tác, những xúc cảm hàng ngày bằng hình ảnh, để lúc nhìn lại nó như là một mảnh đối thoại giữa hai cái tôi – một kể, một nghe, về những câu chuyện được sống nhiều hơn một lần” – Ya, hay còn được biết đến là Yatender hoặc Ngân Ao, chia sẻ về những tấm chân dung tự họa thuật lại cuộc đối thoại nội tâm giữa cô và chính mình.
Tác phẩm của Ya miêu tả cơ thể cô ở những nơi chốn khác nhau. Cụ thể hơn, cô tự phân cho mình hai vị trí linh hoạt hoán đổi cho nhau: người kể và người nghe, hay người chụp và người mẫu. Sự kịch tính trong ảnh khiến khán giả chú ý và tò mò không biết vở diễn / cuốn nhật ký của cô sẽ tiếp diễn như thế nào. Bất kể hành động kỳ quặc đến đâu, dù là nằm úp mặt vào vũng nước, trèo lên bậc cửa sổ, tựa vào cây cột xiêu vẹo, treo mình lên dây phơi hay ngồi thờ ơ dưới đường che ô, ta có thể hình dung cô chuyển động một cách tự nhiên và hài hòa như vậy ngoài đời thực. Đây là kịch dựng lại đời thực hay ngược lại? Những cuộc đối thoại của cô nói gì? Cô đang chủ động tìm kiếm bản thân hay mơ mộng giữa ban ngày?
Mặc dù là tâm điểm trong các bức hình, Ya thường hoà lẫn bản thân mình vào môi trường trong ảnh. Gương mặt của nhân vật không mấy xuất hiện, thay vào đó, những tấm chân dung tự chụp nhấn mạnh sự tương tác giữa cơ thể và những nơi chốn thường ngày. Khi cô chiếm hữu những khoảng không gian và khoảnh khắc này, thực tế trở nên mơ hồ và danh tính của chính cô cũng trở nên vô định, đôi lúc hình ảnh của cô chỉ là phản chiếu trong gương hay một bóng đen trên tường. Tông màu dịu của phim gợi cảm giác hoài niệm, khiến những bức hình hiện lên như một kí ức xa xôi. Và như thế người xem phải tự hỏi không biết đây là ‘sân khấu’ của Ya hay một mảnh vỡ của quá khứ trong cô.
Có thể đây không phải chủ đích khi sáng tác, nhưng tác phẩm của Ya phần nào chạm đến vai trò của giới nữ trong xã hội đương thời, cụ thể là ở Việt Nam. Khi hiện diện và tác động đến bối cảnh xung quanh, đôi lúc khoả thân, cô đã vô hình trung ngầm đưa ra quan điểm về những điều khoản xã hội đặt cho ngoại hình và quy tắc ứng xử của phụ nữ. Dù là cuốn mình vào xe chở hàng bằng ni-lông hay âu yếm với một con ma-nơ-canh, Ya kể câu chuyện của mình một cách tự do không ngần ngại, tiếp nối ra hành trình kì lạ của mình ảnh này qua ảnh khác, nơi này qua nơi khác. Cách cô nhìn vệt máu từ cơ thể mình cũng thản nhiên không khác cách cô hình dung bản thân ngồi khoanh chân châm thuốc. Qua những chi tiết đó, Ya thể hiện quyền sở hữu chính cơ thể của mình một cách tự tin, nghiễm nhiên.
Bộ ảnh cá nhân này mở ra một cuộc đối thoại về ý nghĩa của việc chụp ảnh bản thân, phô bày những chi tiết thầm kín, và cách ta định nghĩa chính mình qua việc thực hành nhiếp ảnh. Câu chuyện bằng hình của Ya như một bài thơ tự do có thể được ‘đọc’ theo nhiều cách, đem lại những cốt truyện mới, tầng nghĩa mới và góc nhìn mới mỗi khi xem lại.
Ao Kim Ngân hay Yatender là một nghệ sĩ hình ảnh tại sống tại Sài Gòn. Những triển lãm nhóm và cá nhân cô đã tham gia bao gồm ‘If You Leave’ tại London và New York năm 2016/2017, ‘Small Things’ tại Vin Gallery, tp. Hồ Chí Minh năm 2016, dự án nghệ thuật cộng đồng ‘Free The Ocean’ tại đảo Lý Sơn và ‘March: Art Walk’ bởi Sao La tại tp. Hồ Chí Minh năm 2015. Ya đã được đăng tác phẩm và phỏng vấn bởi các tạp chí như Lomography, iGNANT, Fisheye Magazine, Recens, AEVOE và art4d Asia.
Kết nối với Ya tại Facebook và Instagram.
