Lần đầu gặp Nu, ấn tượng về vẻ bên ngoài phần nào nói lên về phong cách hình ảnh của chính cô. Nu húi cua, mặc nguyên cây đồ đen và chào đón tôi với chất giọng nhỏ nhẹ, cảm giác dịu dàng xen lẫn thô ráp. Trực tiếp gặp Nu như thế này làm tôi nhớ đến cái lần đầu tiên xem ảnh cô, một trải nghiệm khó cưỡng lại giống như đang lật giở một cuốn nhật ký gợi tình táo bạo. Tôi thấy trong ảnh Nu cái nhìn hoang dại, lòng ham muốn cùng chút gần gũi rất nhẹ nhàng. Tôi mong Nu chia sẻ về niềm đam mê mà cô đem tới cho những tấm ảnh, vừa chân thật, lại vừa dị thường về tình yêu và những cơn si mê.
Nu giới thiệu đôi chút về bản thân được không?
Mình sinh ra ở Việt Nam rồi sang Worcester, bang Massachusetts, Mỹ sống từ năm 16 tuổi, tới năm 20 tuổi mình chuyển tới New York. Phần vì phải sống ở nhiều nơi, mình gặp khó khăn trong việc xác định danh tính của bản thân. Như phần lớn phụ nữ Việt Nam, mình nhút nhát lắm, nhưng mặt khác mình lại rất thoải mái trong chuyện chia sẻ các vấn đề thuộc về cá nhân. Môi trường và cuộc sống đa sắc màu ở New York đã giúp mình cởi mở hơn nhiều và giờ mình có thể tự xưng là một nghệ sĩ queer*. Tuy vậy, mình vẫn luôn tự đấu tranh giữa hai bản thể, một cái tôi nhút nhát và một cái tôi cởi mở.
Thú vị đấy. Quan điểm của Nu về danh tính bản thân được thể hiện khá rõ trong ảnh. Chia sẻ thêm về chính Nu và nhiếp ảnh nhỉ?
Nhiếp ảnh chỉ là một trong số những loại hình nghệ thuật mà mình chọn để thực hành. Cá nhân mình tự thấy không thuộc về thế giới nhiếp ảnh truyền thống. Nói cách khác, mình là một nghệ sĩ thuộc ‘tầng lớp lao động’ thì đúng hơn. Mình phải làm những công việc toàn thời gian khác, ví dụ như bartender và chụp ảnh ngoài khoảng thời gian đó. Theo ý kiến chủ quan của, hiện giới nghệ sĩ ở Việt Nam như đang thuộc tầng lớp cao hơn trong xã hội, mặc dù mình nhớ họ từng bị kì thị là ‘xướng ca vô loài’, những kẻ sống bên lề xã hội.
Ông ngoại mình ngày xưa cũng là nhiếp ảnh gia và chính ông đã tặng cho mình chiếc máy ảnh tử tế đầu tiên, một chiếc Pentax SLR. Mình chọn ảnh như một lối thoát để thể hiện bản thân. Mình dành thời gian quan sát mọi người trên phố và tâm trí đa cảm của mình nhìn thấy bản năng dục tính trong mỗi người. Ví như, khi trời nóng có nhiều người đàn ông thường cởi trần đi trên đường, mình lập tức bị thu hút và nghĩ đến bản năng bẩm sinh trong họ. Sự suy diễn, phóng đại tính dục này được mình áp dụng với mọi sự vật, sự việc khác qua công cụ nhiếp ảnh.
Đó là một cách sử dụng nhiếp ảnh rất cụ thể. Theo mình, dùng máy ảnh để thể hiện cái nhìn dục tính là hoàn toàn hợp lý. Nu chụp phụ nữ cũng thật lạ, bạn có chia sẻ gì về những tấm chân dung nhóm này?
Tất cả các cô gái này đều trần truồng bởi vì bản thân họ muốn thế và bởi vì bạn được phép / được mời chiêm ngưỡng vẻ đẹp của họ. Thực ra mình khá nông cạn, mình bị thu hút bởi các cô gái đẹp. Bộ ảnh này thuần tuý là về những người phụ nữ đẹp. Cái đẹp ở đây không chỉ đến từ vẻ bề ngoài mà còn từ các ánh nhìn, cách họ tương tác với ống kính qua những tư thế kỳ dị mà mình sắp đặt họ. Nếu bạn để ý trong ảnh của mình, nhân vật thu hút cái nhìn của bạn nhất sẽ luôn là người có biểu hiện lãnh đạm nhất. Họ tự biết là họ đẹp, và sự tự tin của họ càng khiến họ quyến rũ trước bản thân mình và người xem.
Ban đầu mình chỉ chụp bộ này cho bản thân thôi nhưng giờ mình cảm thấy thoải mái công khai chia sẻ chúng. Mình không cố gắng nói với công chúng điều gì, họ có thể suy diễn thế nào tùy thích. Những bức ảnh này có thể là ảnh khiêu dâm nếu đấy là cách họ nghĩ. Sự gần gũi giữa mình, với tư cách là nhiếp ảnh gia, và người mẫu khi làm việc cùng nhau là thứ mà mình khao khát. Vào thời điểm hiện tại, khi những khoảnh khắc đó qua rồi, mình không còn cảm giác chiếm hữu với những bức ảnh này nữa. Nhưng cũng có vài tấm mình chỉ giữ riêng cho mình, vì chúng thực sự không được vừa mắt nhưng lại đặc biệt hấp dẫn cá nhân mình.
Mình tò mò về mối quan hệ giữa Nu và những người mẫu trong ảnh. Có khi nào Nu nảy sinh tình cảm với những người đẹp này trong lúc chụp hình, hay đã có gì xảy ra trước đó khiến Nu muốn chụp hình họ?
Đa số nhân vật mình chụp là người thân thiết, người tình cũ hay những người mình thích thầm. Mình không chịu nổi việc chụp người lạ, mình thấy chẳng có gì thú vị khi không có cảm xúc với nhân vật mình chụp. Nói vậy thôi nhưng cũng có vài lần mình lập tức phải lòng một người lạ trên tàu. Giây phút họ xuống tàu, mình thấy trái tim như vỡ tan từng mảnh dù mình còn chẳng biết tên họ và không bao giờ có thể gặp lại nữa. Nhưng câu chuyện (hay nói đúng ra là hình ảnh của họ) vẫn còn đọng lại quanh đây, trong tâm trí mình.
Thực sự, Nu rất mạnh dạn khi đưa ra những tác phẩm này trong môi trường còn nhiều rào cản ở Việt Nam. Mình hy vọng là sẽ có những người trở nên cởi mở hơn khi xem ảnh của Nu. Mặt khác, ảnh của Nu không chỉ giới hạn về bản năng tình dục mà đâu đó còn liên quan tới các chủ đề như tôn giáo hoặc mối quan hệ giữa người với người. Nu có thể chia sẻ gì về điều này?
Được sinh ra trong một gia đình sùng đạo một cách hà khắc, bản thân mình chưa bao giờ hoài nghi niềm tin cá nhân, nhưng mình có thách thức nó. Mình có thể tự nhân là một đứa ngoan và nghe lời trong gia đình nên việc chụp tấm hình này là hành động cực kỳ nguy hiểm, là một thách thức cho chính mình. Mình thực không có bất kính với Thiên chúa giáo, bức vẽ mẹ Maria nhìn xuống bạn gái cũ của mình thể hiện rằng chúa trời luôn ‘theo dõi con’ ngay cả trong những khoảnh khắc riêng tư nhất, kể cả khi thủ dâm. Việc theo dõi và bị theo dõi luôn làm mình cảm thấy phấn khích.
Mình quấn người lắm, mình dành nhiều thời gian với nhân vật để tự tìm xem mình thích gì ở người đó rồi mới tiến hành chụp. Quan trọng là sự gần gũi thực sự và cảm giác thỏa mãn khi được chụp hình họ. Tuy vậy, mình cũng suy tính trước khi chụp, và chỉ đa số chỉ sử dụng những bức hình đã được suy tính từ trước.
Liệu những mối quan hệ trước đây có ảnh hưởng đến suy nghĩ của Nu về tình yêu và nhiếp ảnh? Trong các tác phẩm trước đây của Nu, nhân vật thường tỏ ra buồn bã và yếu đuối. Nhìn họ lạc lõng và như tìm cách né tránh ống kính. Thế nhưng trong những bức hình gần đây, những nhân vật lại nhìn trực diện một cách tự tin và mạnh mẽ.
Mâu thuẫn trong ảnh của mình không chỉ đến từ ánh nhìn, mà còn tới từ những câu chuyện đằng sau nó. Như đã nói mình chỉ đa số chụp bạn bè, người thân ở New York và Sài Gòn, họ là người đồng tính, nghiện ngập, nghệ sĩ, đang yêu… và mình cũng thích chụp những câu chuyện của ban đêm. Cuối cùng thì những tư thế chụp được đạo diễn biến thành cảm xúc chân thật. Mình thấy sự thật trong những phút yếu lòng, và mình kết bạn với bất cứ ai dám chảy máu khi sáng tác theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Sự thật của mình nằm ở những danh tính lạc lõng và sự phức tạp của cá nhân.
Mình hiểu. Nhân tiện đó, Nu nghĩ gì về việc trở lại và làm việc tại Sài Gòn?
Mình không nhìn về tương lai xa lắm. Ngay giờ đây, tình yêu của mình ở Sài Gòn, nàng ở đây và mình ở bên nàng.
Chụp hình ở Việt Nam, với mình, khó hơn nhiều vì mọi người còn nhiều e ngại và mình không bao giờ bắt ép họ. Mình đang viết ra trên giấy những ý tưởng đang nung nấu trong đầu vì giờ chưa tìm được chủ thể để chụp. Giữa mình và người mẫu phải cực kì thoải mái mới làm việc và sáng tác cùng nhau được. Giữa hai người phải có một sự tin tưởng rất lớn.
Mình chắc ở Sài Gòn cũng có nhiều người trẻ và cởi mở mong muốn được tham gia với Nu. Nhân tiện, Nu nghĩ gì về môi trường nghệ thuật của Sài Gòn hiện nay và Chaosdowntown Cháo đang đứng ở đâu trong đó?
Gần đây mình có gặp lại một người bạn cũ, cô ấy chia sẻ về việc muốn tạo nên một nơi mà mọi người có thể đến và chợp mắt. Nghe thì có vẻ kỳ lạ nhưng đó chính là cách mà Chaosdowntown Cháo được bắt đầu. Mình và Xuân Hạ tạo nên nơi này, cô ấy thổi hồn vào những bức tranh tường, những cuộc triển lãm và kể cả cách chơi chữ Chaos – Cháo. Nó làm mình nhớ lại nhiều lắm trải nghiệm khi sống ở trên tầng một gallery tại New York, phía Đông Nam Manhattan. Nghệ thuật ở Sài Gòn có rất nhiều triển vọng và Chaosdowntown Cháo đang góp phần làm thỏa mãn nhu cầu được xem nghệ thuật và chia sẻ trải nghiệm của mình với nhiều người hơn. Mình muốn tạo nên một nhóm văn hóa khác biệt (subculture) cho những người trẻ qua việc tổ chức khoảng 2 sự kiện mỗi tháng ở đây mặc dù nỗ lực đó đang trở nên khá tốn kém. Về cơ bản, Chaosdowntown Cháo là nơi giúp mình được bao quanh bởi nghệ thuật thị giác.
Cám ơn Nu rất nhiều vì cuộc trò chuyện này và vì đã chia sẻ những chi tiết kín đáo về bản thân! Mình thích những gì Nu đang làm cho cộng đồng nghệ thuật ở đây. Hy vọng Chaosdowntown có thể tiếp tục tổ chức nhiều hơn những sự kiện cho các nghệ sĩ mới, giúp họ có cơ hội thể hiện qua sân chơi chung.
*queer là một cách gọi chung chỉ những người thuộc cộng đồng LGBTQI.
Về Nu: Nhiếp ảnh ám tôi. Khi nhìn sự vật qua những lớp thấu kính của ống ngắm máy ảnh, tôi hình thành một sự kết nối mật thiết với thế giới xung quanh. Bất kể là buổi chụp có chuẩn bị hay chỉ là vài phút ngẫu hứng, mỗi tấm ảnh được tạo ra đều chuyên chở một ý nghĩa nhất định, một điều riêng tư nào đó tôi bỏ lại hay điều nào khác tim tôi còn vương vấn. Tác phẩm của tôi không phải để diễn giải, mà để cảm nhận với cảm giác thực nhất của mỗi người. Bởi vì với nghệ thuật, điều vô nghĩa có thể mang bất kỳ một ý nghĩa nào.
Kết nối với Nu qua Facebook.
