Nhìn Lại “Trò Chuyện Nhiếp Ảnh Cuối Tuần Cùng Matca x World Press Photo”

Cuối tuần 8-9/12 vừa qua, cái lạnh đột ngột của Hà Nội cũng không ngăn nổi gần 300 bạn trẻ tới tham gia chuỗi chương trình Trò Chuyện Nhiếp Ảnh Cuối Tuần Cùng Matca x World Press Photo. Đây là một nỗ lực tiếp cận gần hơn khán giả trong nước sau thành công của triển lãm Ảnh báo chí Thế giới – World Press Photo 2018 tại Hà Nội tháng 6 năm nay. Dưới sự bảo trợ của Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan tại Việt Nam, nhân dịp kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hà Lan, 4 sự kiện chuyên biệt về nhiếp ảnh do Matca cùng đại diện từ World Press Photo thiết kế đã diễn ra suôn sẻ tại AGOhub – không gian làm việc chung sáng tạo tại trung tâm thành phố.

Workshop: Ứng dụng phương thức kể chuyện đa phương tiện mở màn sáng thứ Bảy 08/12 đã thu hút hơn 70 người tham gia, trực tiếp phản ánh sự quan tâm đặc biệt tới những thay đổi trong sáng tạo và tiêu thụ sản phẩm truyền thông. Giám tuyển từ World Press Photo Sophie Boshouwers bắt đầu phần chia sẻ với định nghĩa kể chuyện kỹ thuật số (digital storytelling), những thay đổi trong ngành cũng như trong chính cuộc thi Ảnh báo chí Thế giới, và phân tích các tác phẩm đạt giải tiêu biểu. Xuất thân là một cuộc thi ảnh báo chí từ năm 1955, vào năm 2011 cuộc thi này đã đưa vào hạng mục giải thưởng “Đa phương tiện”, và cuộc thi 2019 mới nhất mở rộng thêm 4 hạng mục dành cho tác phẩm kể chuyện sáng tạo, kể chuyện nhập vai, tác phẩm đa phương tiện dài và ngắn.

Ví dụ Every NYT Front Page Since 1852 cho thấy sự tiến hoá trong cách trình bày trang nhất của tờ báo New York Times, từ kín đặc văn bản cho tới khi hình ảnh cỡ lớn và ảnh màu xuất hiện. Nhưng mọi thứ không dừng lại tại đó. Trong những năm gần đây, những khả năng truyền tải thông tin đã phát triển đáng kể nhờ sự hỗ trợ của những phát minh và cập nhật liên tục, có thể kể đến thực tế ảo (virtual reality), flycam, camera 360… hay gần nhất là sự xâm nhập của điện thoại thông minh vào đời sống thường ngày. Những tác phẩm thắng giải được trình chiếu như câu chuyện gia đình tị nạn người Syria, video về ứng dụng thực tế của Wechat hay phim tư liệu thuật lại ký ức của người phụ nữ Do Thái thoát khỏi nạn diệt chủng đã cung cấp ví dụ cụ thể về thực hành làm tác phẩm đa phương tiện trên báo mạng. Yếu tố như hình ảnh động, âm thanh, motion graphic… có thể đưa tới một trải nghiệm khác cho độc giả, góp phần kể những câu chuyện mang tính thời sự một cách lôi cuốn và nhân văn. Tiếp đó, phóng viên Trang Bùi đã chia sẻ về công việc thực tế trong môi trường báo chí Việt Nam đặc biệt là khoảng thời gian cô công tác tại VnExpress International, những thuận lợi và thách thức của việc thực hiện tác phẩm báo chí đa kênh khi nguồn lực toà soạn còn hạn hẹp.

Toạ đàm: Ảnh báo chí Thế giới – Di sản & nhiệm vụ được bắt đầu bằng lời giới thiệu từ bà Anouk Baron, Bí thư thứ Hai phụ trách chính trị và văn hóa, Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan tại Việt Nam vào buổi tối cùng ngày. Tiếp sau đó đại diện Sophie Boshouwers đã giới thiệu tổng quát về Tổ chức Ảnh báo chí Thế giới (World Press Photo Foundation), từ cuộc thi hàng năm, triển lãm, chương trình giáo dục cũng như các tài liệu trực tuyến. Trong thời điểm thông tin giả tràn lan, cuộc thi ảnh báo chí uy tín nhất thế giới đã dành sự ưu tiên hàng đầu cho quá trình xác thực tác phẩm lọt vào vòng trong, loại bỏ tất cả ảnh có dấu hiệu sắp đặt, chỉnh sửa hoặc cung cấp chú thích sai lệch. Bên cạnh tính xác thực, tiêu chí chấm giải còn bao gồm tính báo chí, thẩm mỹ và sự sáng tạo của nhiếp ảnh gia. Đại diện từ World Press Photo cũng giới thiệu hành trình dài của Việt Nam với cuộc thi từ thời chiến đến thời bình, tập trung vào dự án đạt giải Nhất hạng mục Vấn đề đương đại năm 2013 – The Pink Choice của nhiếp ảnh gia Việt Maika Elan.

Hoạt động Portfolio review vào sáng Chủ Nhật 09/12 có sự góp mặt của 18 bạn trẻ cùng 4 chuyên gia gồm Sophie Boshouwers, phóng viên ảnh AFP Manan Vatsyayana, nhiếp ảnh gia Duy Phương và Bình Đặng. Giống như một cuộc hẹn hò chớp nhoáng, người tham gia chỉ có 30 phút để giới thiệu tác phẩm để nhận được những đánh giá, góp ý chuyên môn từ những người trong ngành. Một trong số đó là Hoàng Lê, người mang tới dự án đang thực hiện về công cuộc bảo tồn gấu tại Việt Nam. Anh chia sẻ rằng đã rút ra được định hướng tiếp theo để theo đuổi cũng như có thêm tư liệu tham khảo, đặc biệt là khi ngạch ảnh động vật hoang dã anh lựa chọn là con đường không mấy ai đi.

Đa phần khán giả biết tới cuộc thi Ảnh Báo chí Thế giới qua giải thưởng Ảnh của năm, và điều này đã tạo nên ấn tượng về ảnh báo chí là những gì gai góc và bạo lực. Sự kiện cuối cùng Trình chiếu & toạ đàm: Kể những câu chuyện quanh ta giới thiệu 8 bộ ảnh đoạt giải từ năm 1993 đã góp phần thay đổi định kiến này. Có tác giả lựa chọn ghi lại cuộc sống trong chính căn nhà của mình như Larry Towell, Sarker Protick hay Nancy Borowick, có phóng viên theo đuổi vấn đề tồn tại trong xã hội mình sống như Eugene Richards hay Lu Guang. Điểm chung giữa tác phẩm của họ là là chúng đều được thực hiện ngay tại nơi cá nhân tác giả đang sinh sống và thể hiện cái nhìn của người trong cuộc.

Tiếp đó, 3 nhiếp ảnh gia/nghệ sĩ Việt Nam chia sẻ dự án thực hiện tại địa phương: phóng viên Linh Phạm giới thiệu dự án tài liệu về cuộc sống người dân H’Mong vào thời điểm cáp treo tại đỉnh Fanispan bắt đầu xây dựng và những phóng sự ngắn về nhóm bạn trẻ chơi xe Minsk anh thực hiện gần đây. Nhiếp ảnh gia Bình Đặng kể về quá trình làm dự án về trung tâm nuôi dưỡng nạn nhân chất độc màu da cam Thiện Giao và những câu chuyện vui buồn của nhân vật trong đó. Nghệ sĩ Nguyễn Thế Sơn chia sẻ anh lớn lên tại phố cổ, chứng kiến nhiều đổi thay tại thành phố của mình nên chuỗi tác phẩm đều hướng về sự thay da đổi thịt của bộ mặt Hà Nội. Ở đây, mục đích của nhiếp ảnh không chỉ dừng lại ở việc ghi chép điều mắt thường nhìn thấy hay tạo ra hình ảnh ấn tượng về mặt thị giác, mà đã trở thành một công cụ hữu ích để để tác giả khảo cứu môi trường sống xung quanh.

Matca, World Press Photo và Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan tại Việt Nam hy vọng chuỗi sự kiện đã đưa tới những thông tin hữu ích, niềm cảm hứng hay đơn giản là những người bạn mới có cùng mối quan tâm tới nhiếp ảnh. Matca xin hẹn gặp mọi người vào năm 2019 với không gian vật lý mới, kế hoạch hợp tác mới và những gương mặt, tác phẩm mới. Xin chân thành sự tham gia nhiệt tình của tất cả các bạn – những người đã, đang và sẽ kiến tạo danh tính của một nền nhiếp ảnh Việt Nam đương đại dấn thân hơn và sáng tạo hơn.