Ở Việt Nam, giá tiền tráng và scan một cuộn film đen trắng dao động từ 50k đến 80k. So với mức cho giá dịch vụ tương tự ở nước ngoài khoảng 7-10$, đây là một chi phí quá rẻ, và bạn sẽ tự hỏi tại sao phải hao công tổn sức tiếp xúc với hóa chất rồi lọ mọ trong phòng tối mấy tiếng đồng hồ để tự tráng film, rửa ảnh làm gì.
Với những bạn yêu thích chụp film, mình khuyến khích các bạn tự tráng film ít nhất một lần. Việc trực tiếp xử lí cuộn film của chính mình là một trải nghiệm vui, giúp bạn kiểm soát tuyệt đối quy trình kỹ thuật và vì vậy dấu ấn cá nhân trong ảnh sẽ không chỉ dừng lại tại khoảng khắc bấm máy. Điều này cũng giúp bạn ‘nhìn’ thấy ánh sáng và bóng tối tốt hơn. Cùng một tấm film nhưng khi tự tráng theo các phương pháp khác nhau sẽ mang lại nhiều hiệu quả hình ảnh khác hẳn.
Quá trình tráng film đen trắng không đễn nỗi phức tạp và độc hại như nhiều người nghĩ, có thể thực hiện tại chính phòng tắm hay căn bếp tối tại gia. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng hoá chất nào cũng độc hại khi để chúng tiếp xúc trực tiếp vào cơ thể. Vì vậy, mặc đồ phù hợp, thực hành ở nơi thoáng khí và đeo kính cùng khẩu trang mỗi khi thực hành tráng film là điều cần thiết. Đồng thời bạn luôn phải giữ hóa chất dưới đất hoặc tủ thấp để tránh rơi làm hỏng mắt / mặt. Xem MV cảm động này để xem hậu quả của việc làm hoá chất rơi vào mắt nhé.
Khuyến cáo: Các bạn chỉ nên thực hành với phim đen trắng do hoá chất không độc hại và quy trình rửa không đòi hỏi sự kiểm soát ngặt nghèo về nhiệt độ cũng như thời gian. Quy trình C41 và RA4 để tráng phim màu có ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ nếu tiếp xúc trực tiếp thường xuyên, việc xử lý các hoá chất thải ra cũng phức tạp hơn và nếu không làm đúng cách sẽ gây hại cho môi trường.
Hoá chất.
– Developer (thuốc hiện): Có 2 loại phổ biến nhất là HC-110 và D-76. Cả hai đều cho ra chất lượng ngang nhau với HC-110 cho âm bản nét hơn đôi chút nhưng lại thua D-76 về tonal range (dải tần sáng). Mình khuyên các bạn nên sử dụng D-76 do yêu cầu không quá khắt khe về thời gian và nhiệt độ, còn HC-110 giảm thời gian tráng film đáng kể vì vậy ít cho phép sai sót hơn. (350k cho 3.8 lít). Đây là thuốc dạng bột pha vào nước, dùng được trong 6-8 tháng.
– Stop bath (thuốc ngưng) : Mình không ủng hộ việc sử dụng thuốc ngưng do có a xít sẽ ăn mòn film. Nước hoàn toàn có thể thay thế cho hoá chất ở công đoạn này.
– Fixer (thuốc giữ): Giúp film ổn định và ko thay đổi khi tiếp xúc với ánh sáng. (250k cho 10 lít). Thuốc bán dưới dạng lỏng, chai 1 lít pha với nước thành 10 lít, dùng được trong 6-8 tháng.
– Photoflo: Giúp bề mặt âm bản trở nên trơn nên khi phơi, nước sẽ không đọng lại thành vết trên film. (150k cho 1 lọ nhỏ có thể dùng được rất lâu)
*Tất cả những hoá chất này đều có thể mua tại:
– 2E Quang Trung, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Các bạn cũng có thể gọi cho bác Lâm là chủ cửa hàng ở số 0913510587 nếu có câu hỏi hay nhu cầu mua từ xa.
– Crop lab ở 541/29 Huỳnh Văn Bánh, Phường 14, Phú Nhuận, TP.HCM.
Dụng cụ cần thiết.
– Một ‘phòng tối’: Có thể là bất cứ đâu không có ánh sáng. Đối với mình là cái phòng tắm không có cửa sổ và mấy chiếc giẻ chặn cho ánh sáng không lọt được vào.
– Một hộp rửa film (developing tank) dung tích 600ml có thể rửa hai cuộn 35mm hoặc một cuộn 120mm (giá dao động 600k-750k). Tìm mua tại 2E Quang Trung Hà Nội hoặc Crop Lab TP HCM.
– Một cốc định lượng 500ml và hai cốc định lượng 1l. Tìm mua tại các tiệm hoá chất hoặc vật phẩm y tế.
– Bùi nhùi (steel wool). Tìm mua tại các tiệm vật liệu xây dựng.
– Nhiệt kế. Tìm mua tại các tiệm hoá chất hoặc vật phẩm y tế.
– Kẹp giấy.
– Kéo.
Chuẩn bị.
– Mang film vào chỗ tối và cuốn vào reel nhựa đi kèm hộp rửa film. Bạn nên thực hành việc này với film hỏng ngoài ánh sáng trước khi cuốn cuộn film quan trọng trong phòng tối. Các bạn có thể xem hướng dẫn tại đây.
– Một khi hộp rửa film được đóng kin các bạn có thể bật đèn lên.
– Pha 300ml D-76 với 300ml nước (1+1) và chuẩn bị 600ml fixer, cả hai ở nhiệt độ 20°C. Sử dụng thêm nước nóng hoặc lạnh để đảm bảo nhiệt độ nếu cần thiết. Đừng lo lắng nếu nhiệt độ chênh lệch khoảng 1-2 độ C.
– 3l nước sạch ở 20°C.
– Tra cứu “massive dev chart” để biết thời gian tráng film chính xác. Cuộn film mình chuẩn bị tráng là Kodak Tri-X 400 vì thế thời gian tráng là 13 phút ở mức hoà tan 1+1 nhiệt độ 20°C.
Quy trình tráng rửa.
– Bật đồng hồ tính giờ.
– Đổ đầy hộp rửa film với nước sạch ở nhiệt độ 20°C và đảo đều liên tục trong 2 phút.
– Sau 2 phút, bạn xả nước trong hộp ra và đổ 600ml D-76 đã pha ở trên vào. Hãy chắc chắn nhiệt độ D-76 là xấp xỉ 20°C.
– Đảo đều hộp trong 30 giây đầu tiên và sau đó là 5 giây mỗi phút. Sau mỗi lần đảo, gõ mạnh vào đáy hộp 3 lần để ngăn bong bóng đọng lại.
– Sau 13 phút, xả developer khỏi hộp (developer an toàn để đổ thẳng xuống cống) và ngay lập tức đổ đầy hộp với nước sạch ở 20°C.
– Đảo đều liên tục trong 2 phút sau đó thay nước mới và tiếp đảo đều trong 2 phút nữa.
– Tiếp theo bạn xả nước ra và đổ fixer vào hộp (thời gian fix tốt nhất từ 8-10 phút).
– Đảo đều trong 30 giây đầu tiên và sau đó là 10 giây mỗi phút. Sau mỗi lần đảo, gõ mạnh vào đáy hộp ba lần để ngăn bong bóng đọng lại.
– Sau 8 phút bạn xả fixer ra cốc định lượng.
– Lúc này bạn có thể mở hộp film ra (âm bản đã an toàn khi gặp ánh sáng, yoohoo!) và xả nước vòi vào đầy hộp. Sau đó, mở vòi chảy nhỏ từ 15-20 phút để rửa sạch film khỏi hoá chất.
– Sau 20 phút, bạn ngắt vòi, để nước đầy hộp tráng film và cho 3-5 giọt photoflo vào. Nhẹ nhàng xoay cuộn film trong dung dịch khoảng 1 phút. Giờ film của bạn đã sẵn sàng để phơi khô.
– Treo lên mắc, sử dụng kẹp giấy ở cả 2 đầu film để film ko bị cong.
– Tuỳ theo mùa, film của bạn sẽ khô trong khoảng 1,5-2h đồng hồ.
Hoàn thành.
– Vì fixer không thể đổ thẳng xuống cống, bạn cần để bùi nhùi ngâm trong dung dịch khoảng 2 ngày để hấp thụ hết bạc trước khi đổ đi. Rất đơn giản!
– Khi film đã khô, các bạn có thể cuộn chúng lại cất trong hộp nhựa đi kèm hoặc cất chúng trong print-file nếu có.
Một vài ví dụ từ cuộn film được tráng minh hoạ trong bài:
Với các bạn tại Hà Nội nếu muốn tự tráng film nhưng không đủ kinh phí hoặc quá lười để chuẩn bị hoá chất và dụng cụ có thể ghé qua Nadar Photo Club. Lab này có đầy đủ cơ sở vật chất và nhân viên nhiệt tình sẵn sàng hướng dẫn bạn tự tay tráng cuộn film đen trắng cho riêng mình.
